Gençlerin sınav öncesi ve sınav sırasında bir miktar kaygı duymaları normaldir, ancak öğrenmiş olduğu bilgileri unutacak veya yanlış aktaracak kadar kontrolsüz bir kaygı, sınav kaygısıdır. Yoksa bir miktar kaygı genci, daha uyanık ve dikkatli yapar. Sınav kaygısı aşırı ve kontrolsüz bir kaygıdır. Çoğunlukla fiziksel belirtiler de eşlik eder; el terlemesi, titreme, kalp çarpıntısı, mide bulantısı, baş ağrısı "vb. Kişi bütün bunları yaşarken dikkatini toplayamaz, hata yapma korkusu giderek artar, bildiği soruları cevaplayamaz bu kısır döngü sürüp gider. Sınav sonrasında başarısızlık ve çaresizlik hissi ve anne babaya öğretmene karşı duyulan mahcubiyet duygusu korku ile karışır.
Peki, sınav kaygısında kaygıyı doğuran nedir? Sınavın kendisi mi? Eğer böyle olsaydı, istediğiniz bölümü kazanmış ve okurken öylesine sınava girseniz yine aynı kaygıyı hissetmeniz gerekirdi. O halde tehlikenin nedeni sınavın kendisi değildir.
Yüksek düzeyde akademik başarı beklentisiyle öğrenciler üzerinde ilkokuldan itibaren baskı olmaktadır. Bu baskı, çevrenin artan beklentileri, ailenin çocuğa yaptığı maddi manevi yatırımlar ile iyice artar. Başarısızlık, arkadaşlarına rezil olma, ailesine rezil olma, ailesini hayal kırıklığına uğratma, geleceğini mahvetme gibi olumsuz algılarla yükü ağırlaşan öğrenci için sınavda başarılı olmak bir ölüm-kalım konusu haline gelir. Bu belirtiler genel kaygı belirtileri ile aynıdır;
Zihinsel alanda: unutkanlık yaşar -dikkati kolayca dağılır- sınav sorularını anlamada okumada güçlük çeker -düşüncelerini organize edemez- sahip olduğu potansiyeli ortaya koyamaz.
Fizyolojik alanda; kalbi hızla atar -kasları gerilir- ağız kuruluğu olur -terleme, titreme, ateş basması yaşanır- baş ağrısı oluşur.
Duygusal alanda; gerginlik hissi yaşar sinirli, karamsar, korkulu, heyecanlı hale gelir.
Davranışsal alanda; Kaçma davranışı, sınavı yarıda bırakabilir
Kaçınma davranışı, çalışmayı erteler ya da sınava girmez.
Sınav kaygısını kontrol etmesi için kişinin öncelikle kaygı hakkında bilgilenmesi ve ardından kendi kaygısını tanıması gerekir. Unutmamak gerekir ki, kaygıyı doğuran sınavın kendisi değil, sınavın kişi için taşıdığı anlamdır.
Değerli okuyucular, ÖSS veya SBS sınavına girecek gençlerimize önerilerimiz olacak;
Sınava son anda hazırlanmayınız.
Konulara son anda göz atmayınız.
Sınavdan önce iyi uyuyunuz ve dinleniniz. Bütün kaynaklar sıkı bir uyku çekmenizi tavsiye eder. Ama stresten uyuyamazsanız da üzülmeyin. Birkaç saat uyumamak performansınızı o kadar da etkilemez.
İyi ve doğru besleniniz.
Kendi performansınızla ilgili gerçekçi beklentilerde bulununuz.
Daha önce kaygı doğuran durumlarda sorunla nasıl başa çıktığınızı anımsayınız.
Sınavla ilgili eksik yanlarınız kadar, başarılı yanlarınızı da görünüz. Ve sınav sonucunu kişiliğinize ait bir başarı veya başarısızlık değil sadece bu sınava ait bir başarı olarak görünüz.
Sınava 1 aydan az bir süre kala deneme sınavlarına katılarak, sınav stratejisi belirleyin.
Sınavdan 1 hafta önce, erken yatma ve erken kalkma düzeni kurun.
Sınavla ilgili kafanızdaki olumsuz düşünceleri zihninizden uzaklaştırın. Ne kadar pozitif düşünürseniz, moralinizi yüksek tutarsanız enerjiniz o kadar artacaktır.
Sıkça akla gelen sorulardan biri "Ya heyecandan bildiklerimi unutursam". Öğrencilerin "Sınavı kazanamazsam" ifadesiyle başlayan cümleleri hep sınav sonrası geleceğe aitdir. Ancak soru kitapçığının açılmasıyla beraber, sorularla karşı karşıya kaldığınızda dikkatiniz yavaş yavaş tamamen sorulara odaklanır. En fazla 5 dk. süren bu odaklanma aşamasına kadar olası bir zihinsel karmaşa yaşamanız doğaldır. Sonrasında soruları çözdükçe, sınav performansınız en üst seviyeye çıkar.
Ayrıca ÖSS veya SBS'ye girecek öğrenciler mutlaka sınav tarihine kadar her gün yarım saat açık havada yürüyüşler yapmalı.
Sınavla ilgili çok aşırı bir kaygı taşıyorsanız ve olumsuz fikirler sizi çok rahatsız ediyorsa, bir psikologtan bir iki seans terapi almanız çok işe yarar. Öğrencilerimizin sınavlarda başarılı olması duasıyla Allah'a emanet olunuz.

KIVANÇ TIĞLI (PSİKOTERAPİST)