| |||
İki ülke arasındaki ihtilafa çözüm bulmak amacıyla gayri resmi gizli görüşmeleri yürüten İsrail'in eski Dışişleri Müsteşarı Alon Liel, Türkiye'nin su kaynakları ile arabuluculuğun ötesinde sürecin aktif bir oyuncusu olduğunu söyledi. 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın ortaya attığı "Barış Boru Hattı" projesinin tekrar gündeme geldiğini belirten İsrailli eski diplomat, Türkiye'nin Suriye'ye su vermesi durumunda Şam-Tel Aviv sorununun çözümünde büyük mesafe alınacağını savundu. İsrail'in eski Ankara Büyükelçisi Liel, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'e ileteceği "barış suyu hattı" projesini ve dört ay önce İsrail'in Haaretz gazetesine yansıyan gizli görüşme trafiğinin ayrıntılarını Zaman'a anlattı. Buna göre; Ocak 2004'te Türkiye'yi ziyaret eden Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esad, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'dan Suriye-İsrail görüşmelerindeki tıkanıklığın aşılması için yardımcı olmasını istedi. Liel'e göre Suriye lideri, dünyada ilk kez birisinden bu konuda arabuluculuk talep ettiği için önemliydi. Bunun üzerine Türkiye'nin Tel Aviv Büyükelçisi Feridun Sinirlioğlu, bu tarihlerde emekliye ayrılmış olan İsrail'in eski Ankara Büyükelçisi Liel'le İsrail'de görüşerek Esad'ın Erdoğan'dan ricasını aktardı. Liel, hemen temaslara başlayarak Washington'da yaşayan ve Esad ailesiyle aynı köyden olan İbrahim Süleyman adlı Suriyeli bir işadamını devreye soktu. Suriye'deki görüşmelere Türkiye'nin Şam Büyükelçisi Oğuz Çelikkol da katıldı. Ankara, artık görüşmelerin gizli değil resmi şekilde devam etmesi ve İsrail'den yetkili bir ismin müzakerelere katılması için Tel Aviv'e baskı kurdu. İsrail yönetimi ise bu konuda tek başına karar vermeyerek Washington'a başvurdu. Şam'ı teröre destek olmakla suçlayan ABD buna karşı çıkınca Ağustos 2004'te Türkiye aradan çekildi. Alon Liel ise gizli görüşmeleri İsviçre'ye taşıdı. Burada bir mutabakata ulaşan müzakereler 2006 yazında İsrail'in Lübnan'ı işgal etmesiyle kesildi. Liel, görüşmeler boyunca İsrail'den bir direktif almadığını; ama tarafların pozisyonlarını Tel Aviv'e rapor ettiğini kaydediyor. İsrail'in eski dışişleri müsteşarının anlattığına göre gizli görüşme trafiği Ocak 2008'de Haaretz gazetesinin haberiyle ortaya çıkınca gürültü koptu. Bugünkü tablo öncesi Şubat 2007'de Ankara'ya gelen İsrail Başbakanı Ehud Olmert, Başbakan Erdoğan'dan sürece dâhil olmasını istedi. Başbakanlık Dış Politika Başdanışmanı Ahmet Davutoğlu ise Şam'da görüşerek Beşşar Esad'dan aldığı mesajları Ankara'da İsrailli yetkililere aktardı. İsrail tarafı da 41 yıl önce işgal ettiği Golan Tepeleri'nden çekilmeye hazır olduğunu bildirdi. Bütün bu sürecin ardından Başbakan Erdoğan önceki gün bizzat Şam'a giderek İsrail'in beklentilerini Beşşar Esad'a aktardı. Şam'daki görüşmede neler konuşulduğunu bilmediğini ifade eden Alon Liel'e göre Başbakan Erdoğan kuvvetle muhtemel İsrail'in şu üç şartını Suriye liderine iletti: Şam'da yaşayan Hamas lideri Halid Meşad Suriye'den ayrılmalı, Suriye Hizbullah'a yaptığı askerî yardımı kesmeli ve İran'la ekonomik-siyasi ilişkisini sürdürse de askerî işbirliğini bırakmalı. Eski dışişleri müsteşarı, İsrail'in Golan'dan çekilmesi kadar Suriye'nin de söz konusu şartları yerine getirmesinin zor olduğu düşüncesinde. İsrail'in pozisyonunu çok iyi bilen Liel, sürece ABD'nin de dahil edilmesi gerektiğini belirterek bunu şöyle açıkladı: "ABD'nin desteği olmadan Suriye'nin Batı dünyasına açılma şansı yok. Bu da ancak kasım ayında yapılacak ABD başkanlık seçimleri ve Lübnan'daki Hariri suikastı soruşturması neticelendikten sonra mümkün olabilir. Şam'ı teröre destek vermekle suçlayan Bush yönetiminin şu aşamada masaya oturması zor. Alon Liel, bu yüzden İsrail-Suriye arasındaki görüşmelerin düşük seviyede Türkiye'de başlayacağını; liderler zirvesinin ise ancak gelecek sene gerçekleşebileceğini savundu. 'Şam da su denklemine sıcak, Gül'e bu konuda proje sunacağım' İsrail'in içme suyunun yüzde 15'ini Golan Tepeleri'nden karşıladığını aktaran eski Dışişleri Müsteşarı Alon Liel, Suriye Dışişleri Bakanı Muallim'in önceki hafta eski ABD Başkanı Carter'la görüşürken şöyle söylediğini aktardı: "Eğer Türkiye bize su verirse, Golan Tepeleri'ni devralsak bile buradaki suyu İsrail'e bırakabiliriz." "Bu bir su meselesi." diyen Liel, Ceyhan ve Seyhan nehirlerindeki suyun yapılacak boru hattı ile Suriye, İsrail, Filistin ve Ürdün'e dağıtılabileceğini belirtti. Liel, bu konuda hazırladığı raporun TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu vasıtasıyla Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'e sunulacağını dile getirdi. | |||