Türk-İsrail ilişkilerini yeniden rayına oturtmak için üzerinde anlaşmaya varılan mutabakatın itici gücü uzmanlara göre, İsrail açısından Akdeniz’de bulduğu doğalgazı Avrupa piyasasına çıkarmak, Türkiye açısından da Ortadoğu’da dengeler değişirken işbirliği yapabileceği ülkelerin sayısını arttırmak.

31 Mayıs 2010’da Türkiye'den abluka altındaki Gazze'ye yardım götüren Mavi Marmara gemisine İsrail ordusunun uluslararası sularda yaptığı baskını araştıran BM panelinde Türkiye’yi temsil eden Dışişleri Bakanlığı Eski Müsteşarı Özdem Sanberk, strateji uzmanı Nihat Ali Özcan ve Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Salih Bıçakcı ilişkilerin bölgeye de yansımaları olabileceğini, ancak mutabakata rağmen ikili ilişkilerin rayına oturmasının zaman alacağını da söylediler.

Türkiye'nin ihtiyacı

Nihat Ali Özcan’a göre, ‘sıkıntılı günlerden geçen’ Türk dış politikası İsrail ile varılan mutabakat sonrasında başka alanlarda da rahatlama yaşayabilir:

“Türkiye, İsrail ile ilişkileri düzeltmenin ABD ile de yeni kapılar açabileceğini düşünüyor. Bu nedenle başlangıcı oradan yaptı. Arkasından diğer alanlarda da ilişkileri düzeltmenin yollarını arayacak gibi gözüküyor.”

Başbakan olduktan sonra Binali Yıldırım’ın ‘dostlarımızın sayısını arttıracağız’ yönündeki açıklamalarını hatırlatan Sanberk de benzer bir görüşü dile getirdi:

“Türk-İsrail ilişkilerinin gelişmesi üçlü ilişkiler için de bir potansiyel taşıyor: Türkiye- ABD-İsrail, Türkiye-Rusya-İsrail, Türkiye-Mısır-İsrail gibi.”

Doğalgaz faktörü

Al Jazeera’nın sorularını yanıtlarken, “Türkiye’de böyle bir açılım iradesi olduğu anlaşılıyor. Bu önemli bir nokta” diyen Sanberk’e göre İsrail’in de Akdeniz’de bulduğu doğalgazı ihraç edebilmek için Türkiye’ye ihtiyacı var:

“İsrail doğalgazını ihraç ederek değerlendirebilir. Fakat bunu Doğu’ya yapamaz çünkü orada doğalgaz açısından zengin İran ve Körfez ülkeleri var. Güney derseniz orası da Mısır’ın pazarı. Bunu ancak Türkiye gibi pazara ve veya Türkiye üzerinden Avrupa’ya ihraç edebilir.”

İsrail, Akdeniz açıklarında 2013 yılında çıkarmaya başladığı 950 milyar metreküplük bir doğalgaz rezervi buldu. Türkiye’nin yıllık ortalama doğalgaz ihtiyacı ise 50 milyar metreküp civarı.

İsrail’in doğalgazını Avrupa’ya Yunanistan üzerinden bir boru hattı ile satmaya çalışmasının maliyeti tahminlere göre 17 milyar dolar. Sıvılaştırıp satma seçeneği ise ciddi güvenlik riskleri oluşturuyor. Güney Kıbrıs’a boru döşeyip buradan satması da, sıvılaştırma tesisleri Güney Kıbrıs’ta olacağından stratejik açıdan uygun bulunan bir seçenek değil. Yani İsrail’in doğalgazını satmasının tek yolu Kıbrıs’tan geçen bir boru hattı döşenmesi, burada İsrail gazına Kıbrıs gazının eklenmesi. Ancak bunun içinde Kıbrıs’ta çözüm bulunması zorunluluğu var.