12 Eylül 1980 darbesinin üzerinden 34 yıl geçmesinin ardından darbenin baş mimarları dönemin Genelkurmay Başkanı ve 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya müebbet hapis cezasına çarptırıldı.

12 EYLÜL’DE NELER YAŞANDI?

Türkiye’yi tamamen değiştiren müdahale sonrasında 650 bin kişi gözaltına alındı, 1,683 bin kişi fişlendi, 50 kişi idam edildi, 171 kişinin ‘işkenceden öldüğü’ belgelendi.

GÖZALTINA ALINANLAR, FİŞLENENLER

-TBMM kapatıldı, anayasa ortadan kaldırıldı, siyasi partilerin kapısına kilit vuruldu ve mallarına el konuldu.

-650 bin kişi gözaltına alındı.

-1 milyon 683 bin kişi fişlendi.

İDAM EDİLENLER VE İDAM CEZASI İSTENİLENLER

-Açılan 210 bin hukuksuz davada 230 bin kişi yargılandı.

-71 bin kişi TCK’nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı.

-98 bin 404 kişi “örgüt üyesi olmak” suçundan yargılandı.

-7 bin kişi için idam cezası istendi.

-517 kişiye idam cezası verildi.

-Haklarında idam cezası verilenlerden 50’si asıldı (18 sol görüşlü, 8 sağ görüşlü, 23 adli suçlu, 1’i Asala militanı).

-İdamları istenen 259 kişinin dosyası Meclis’e gönderildi.

İŞKENCEDEN ÖLENLER

-300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.

-171 kişinin “işkenceden öldüğü” belgelendi.

-Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi.

-14 kişi açlık grevinde öldü.

-16 kişi “kaçarken” vuruldu.

-95 kişi “çatışmada” öldü.

-73 kişiye “doğal ölüm raporu” verildi.

-43 kişinin “intihar ettiği” bildirildi.

YURTTAŞLIKTAN ÇIKARILANLAR

-388 bin kişiye pasaport verilmedi.

-30 bin kişi “sakıncalı” olduğu için işten atıldı.

-14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.

-30 bin kişi “siyasi mülteci” olarak yurtdışına gitti.

İŞLERİNE SON VERİLDİ

-937 film “sakıncalı” bulunduğu için yasaklandı.

-23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu.

-3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi.

ÖLDÜRÜLEN GAZETECİLER

-400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi.

-Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi.

-31 gazeteci cezaevine girdi.

-300 gazeteci saldırıya uğradı.

-3 gazeteci silahla öldürüldü.

-Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.

-13 büyük gazete için 303 dava açıldı.

-39 ton gazete ve dergi imha edildi.

DIŞ BORÇLAR

(1980 - 1990 arası)

1980 15,7 milyar dolar

1981 16,6 milyar dolar

1982 17,8 milyar dolar

1983 18,8 milyar dolar

1984 20,8 milyar dolar

1985 25,6 milyar dolar

1986 32,2 milyar dolar

1987 40,3 milyar dolar

1988 40,7 milyar dolar

1989 41,7 milyar dolar

1990 49,0 milyar dolar

1991 50,4 milyar dolar

(Kaynak: Hazine - Merkez Bankası )

haber 10 / BURAK ÖZTÜRK