rak Şam İslam Devleti (IŞİD) militanlarının Irak'ta ele geçirdiği Muthanna kimyasal silah deposu için, Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (KSYÖ) raporlarında buranın aktif bir tehdit unsuru olmadığı belirtiliyor. Ancak Irak hükümetinin son olaylar nedeniyle ülkedeki kimyasal silah imha işlemini tamamlayamayacağını bildirmesi, tesislerin aktif olup olmadığı sorusunu gündeme getirdi. 

ABD yönetimin 2003'te Irak'ı işgalinin en önemli gerekçeleri arasında gösterilen kimyasal silahlar konusu, Saddam'ın devrilmesinden sonra da gündemde kalmaya devam ediyor. 

Irak yönetiminin, IŞİD örgütünün Bağdat'ın kuzeybatısındaki  Muthanna kimyasal silah tesisini ele geçirdiği yönünde BM'ye gönderdiği mektup gözlerin yeniden Irak'ın kimyasal silahlarına çevrilmesine neden oldu. Irak'ın BM temsilcisi Muhammed Ali El-Hakim, BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun'a gönderdiği mektupta, IŞİD'in 11 Haziran'da Bağdat'ın kuzeybatısındaki depoyu ele geçirdiğini yazmıştı.

Söz konusu tesiste 1991 yılı öncesinde doldurulmuş ve şu an çürümekte olan 2500 adet kimyasal madde başlıklı roket ve çeşitli kimyasal silah malzemeleri bulunuyor.

Irak'ın kimyasal silah programına yönelik en son BM raporu, işgalin hemen öncesinde Mart 2003'te yayımlanmıştı. 175 sayfalık raporda, Muthanna'daki kimyasal tesislerden ayrıntılı bir şekilde bahsediliyor ve tesislerin kullanılamaz durumda olduğu belirtiliyordu.

Irak'ta kitle imha silahları arayan BM ekibi ülkeden eli boş dönmek zorunda kalmış, bunun üzerine ABD tarafı Saddam yönetiminin tırlar üzerine yüklenmiş seyyar laboratuvarlarda kimyasal silah ürettiğini ileri sürmüş ancak bu konuda da delil bulunamamıştı.

ABD yönetimi Muthanna'da kullanılabilir halde kimyasal silah bulunmadığı için tehditleri ciddiye almıyor. ABD Savunma Bakanlığı sözcüsü Amiral John Kirby geçen ay yaptığı açıklamada, depodaki silahların çok eski olduğunu, hem ulaşılamacaz hem de kullanılamaz durumda olduğunu söylemişti.

Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü'nün (KSYÖ) Mayıs 2012 tarihli raporu da Muthanna'daki kimyasal silah deposunun 1991'de Körfez Savaşı sırasında zarar gördüğünü ve buradaki silahların kullanılmaz durumda olduğunu ortaya koyuyor.

Dahası, kimyasal silahların henüz imha edilememiş olmasında depodaki silahların saçılmış durumda olması ve güvenli bir şekilde dışarıya çıkarılmasının imkansızlığına işaret ediliyor.

Raporda, depoyla ilgili 2011'de çeşitli ülkelerden 38 uzmanın katıldığı yuvarlak masa toplantısının sonuçlarına yer verilirken, en güvenli imha yöntemi olarak deponun sıvı beton tarzı bir madde ile doldurulması öngörülüyordu. Raporda, imha işlemleri için 55 milyon dolar bütçe ayrıldığı da aktarılıyordu.

Diğer taraftan Muthanna'daki kimyasal silahların kullanımaz durumda olduğunun bilinmesine rağmen, Irak yönetiminin depoyu BM gündemine taşıması soru işaretlerine neden oldu. Deponun tehlike arz etmediği düşünülürken, Irak'ın böyle bir bildirimde bulunması, burada bilinenlerin dışında faaliyetler olup olmadığı kuşkusunu doğurdu.

-Muthanna Saddam'ın eseri

Irak'ta Saddam Hüseyin'in iktidara gelmesinin ardından Muthanna tesislerindeki ilk çalışmalar 1980'lerin ilk dönemlerinde başladı. 1990'daki ilk Körfez Savaşı'ndan önce tesislerde 1 yıl içerisinde 4 bin ton kimyasal savaş maddesi üretildi. Birleşmiş Milletler denetçilerin tarafından kimyasal üretimin yok edilmesi amacıyla ziyaret edilen tesislerde üretilen hardal, sarin ve VX sinir gazının da üretilen maddeler arasında olduğu belirtiliyor.

Saddam Hüseyin, 8 yıl süren İran-Irak Savaşı'nda, İran'a destek vermekle suçladığı Halepçe halkına karşı 16 Mart 1988'de kimyasal silah kullanılması emri vermişti. Yaklaşık 5 bin kişinin öldüğü saldırıda, 7 bini aşkını da yaralanmıştı. 

Birinci Körfez Savaşı'nın sona ermesinin ardından Irak yönetimi kimyasal ve biyolojik silah programını BM denetimine açtı ve elindeki 40 binden fazla kimyasal silah başlığını, 700 ton kimyasal silah malzemesini ve 3 bin 600 ton kimyasal silah olarak da kullanılabilecek maddeyi BM'ye teslim etti ve çoğu 1990'ların ortalarına kadar imha edildi. 

UAEA, 1996'da Irak'ta kitle imha silahlarının bulunmadığı yönünde gizli bir kimyasal programı yürütülmediği yönünde rapor yayımladı.

AA